در حالی که جنگ روسیه و اوکراین دارد وارد چهارمین سال خود میشود، کاخ سفید طرحی ۲۸ مادهای را برای پایان دادن به درگیریها پیشنهاد کرده است. این طرح که توسط دونالد ترامپ تأیید شده، بر پایه مذاکرات محرمانه میان فرستاده ویژه آمریکا یعنی استیو ویتکاف و مشاور اقتصادی کرملین، کیریل دمیتریف تدوین شده و عمدتاً بر مطالبات بلندمدت روسیه تأکید دارد. با این حال، منابع دیپلماتیک هشدار میدهند این ابتکار نه تنها اوکراین را در موقعیتی ضعیف قرار میدهد، بلکه تضمینهای امنیتی پیشنهادی نیز ممکن است در آینده ناکارآمد باشند و این امر سؤالاتی جدی درباره تعهد غرب به حمایت از کییف برمیانگیزد.
محتوای طرح
طرح ۲۸ مادهای ترامپ که جزئیات آن توسط رسانههایی چون سیانان، آکسیوس و بلومبرگ فاش شده، شامل واگذاری بخشهایی از قلمرو اوکراین به روسیه است. براساس پیشنویس، مناطق کریمه، لوهانسک و دونتسک به عنوان دفاکتو روسی به رسمیت شناخته میشوند، حتی بخشهایی از دونباس که هنوز تحت کنترل اوکراین است (حدود۱۴.۵درصد بر اساس تحلیل مؤسسه مطالعات جنگ). علاوه بر این، اندازه ارتش اوکراین محدود میشود، عضویت در ناتو ممنوع شده و هیچ نیروی خارجی (از جمله صلحبانان غربی) اجازه استقرار در خاک اوکراین را نخواهد داشت. در مقابل، روسیه با لغو تدریجی تحریمها، بازگشت به گروه جی۸ و وعده عدم تکرار عملیاتهای مشابه به این توافق میپیوندد. نظارت بر اجرای طرح بر عهده شورای صلح به ریاست ترامپ است، با تهدید تحریمهای فوری در صورت نقض.این طرح که بدون مشورت مستقیم با اوکراین و حتی اروپا تدوین شده، از سوی مقامات آمریکایی به عنوان فرصتی برای صلح پایدار توصیف میشود. سخنگوی کاخ سفید، کارولین لویت، تأکید کرده این طرح برای هر دو طرف خوب است و براساس ورودیهای برابر از کییف و مسکو بنا شده است. با وجود این، تحلیلگرانی چون آلیونا گتمانچوک، سفیر اوکراین نزد ناتو هشدار میدهند چنین مصالحهای نه تنها تمامیت ارضی کییف را نقض میکند، بلکه اوکراین را به هدفی آسان برای دور بعدی تجاوز تبدیل خواهد کرد.
دریافت طرح توسط دفتر زلنسکی؛ آمادگی توأم با احتیاط
دفتر ریاستجمهوری اوکراین تأیید کرده پیشنویس طرح روز پنجشنبه به دست ولودیمیر زلنسکی رسیده است. زلنسکی پس از دیدار با دنیل دریسکول، وزیر ارتش ایالات متحده در پستی در تلگرام اعلام کرد: «ما آماده کار سازنده، صادقانه و سریع هستیم تا صلح واقعی محقق شود». او افزود در روزهای آینده با ترامپ درباره فرصتهای دیپلماتیک و نکات کلیدی برای صلح گفتوگو خواهد کرد و تأکید کرد هر توافقی باید «صلحی آبرومندانه» با احترام به حاکمیت کییف به همراه داشته باشد.با این حال، مقامات اوکراینی واکنشهای دوگانهای نشان دادهاند. میخائیلو پادولیاک، مشاور ارشد زلنسکی آن را «تسلیم بیقیدوشرط» خوانده، در حالی که برخی نمایندگان پارلمان کییف، مانند ایرینا گراشچنکو، آن را «لیست آرزوهای پوتین» توصیف کردهاند. این طرح در حالی ارائه شده که اوکراین با بحرانهای داخلی، از جمله رسوایی فساد در بخش انرژی دست و پنجه نرم میکند؛ بحرانی که فشار بر زلنسکی را افزایش داده و برخی تحلیلگران، آن را فرصتی برای روسیه میدانند تا از ضعف کییف بهرهبرداری کند.
سکوت محتاطانه همراه با رضایت ضمنی روسها
کرملین اگرچه تاکنون واکنشی رسمی به جزئیات طرح نشان نداده، اما سخنگوی آن، دمیتری پسکوف روز پنجشنبه اظهار کرد: هیچ مشورتی در جریان نیست و هر توافقی باید ریشههای درگیری (اشارهای به مطالبات مسکو مانند خنثیسازی اوکراین) را حل کند. این موضع، در حالی که روسیه به بمباران زیرساختهای اوکراین ادامه میدهد (مانند حمله موشکی به ترنوپیل که ۲۶ کشته بر جا گذاشت) نشاندهنده رضایت ضمنی از طرحی است که بسیاری از خواستههای پوتین، از جمله کنترل کامل دونباس و لغو تحریمها را برآورده میسازد. منابع روسی تأیید کردهاند ویتکاف و دمیتریف هفتهها بر سر این پیشنویس مذاکره کردهاند و ترامپ در تماس اخیر با پوتین، روابط «خوب» خود را برجسته کرده است.
نارضایتی اروپا
اروپاییها که بخش عمده حمایت نظامی و مالی از اوکراین را بر عهده دارند، با نگرانی به این طرح نگریستهاند. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار کرد: «ما هیچ امتیازی از سوی روسیه ندیدهایم. فشار باید بر مهاجم باشد، نه قربانی». وزرای خارجه لهستان (رادوسواف سیکورسکی)، آلمان (یوهان وادهفول) و فرانسه (ژان نول بارو) نیز خواستار مشارکت اروپا در مذاکرات شده و هشدار دادهاند طرح ترامپ صلحی ناپایدار ایجاد میکند که امنیت ناتو را تهدید خواهد کرد. سیکورسکی گفت: «اروپا حامی اصلی اوکراین است و امنیت ما در خطر است؛ ما باید مشورت کنیم».رهبران اروپایی، از جمله امانوئل مکرون، فردریش مرتس و کییر استارمر، روز جمعه با زلنسکی تماس گرفتند و بر حمایت کامل و بدون تغییر خود تأکید کردند. منابع دیپلماتیک از بروکسل گزارش میدهند اتحادیه اروپا در حال تدوین طرح جایگزین خود است؛ طرحی که بر آتشبس بدون پیششرط، تضمینهای امنیتی جمعی و فشار بیشتر بر روسیه تمرکز دارد. این واکنشها، در حالی که اروپا هزینه جنگ را به دوش میکشد، بر شکاف احتمالی میان واشنگتن و بروکسل تأکید میورزد.
چشمانداز قربانی کردن اوکراین و صلحی شکننده
در حالی که ترامپ این طرح را «پنجرهای برای فرصت» میداند، منتقدان غربی، آن را «تسلیم به تجاوز» توصیف میکنند. تضمین امنیتی پیشنهادی – مشابه ماده ۵ ناتو که حمله به اوکراین را تهدید علیه جامعه ترانسآتلانتیک میشمارد – نویدبخش به نظر میرسد، اما بدون تعهدهای الزامآور از سوی متحدان اروپایی، ممکن است تنها کاغذی بیاثر باشد. این طرح، در بستری که غرب سالها اوکراین را به عنوان خط مقدم دموکراسی ستوده، سؤالاتی تلخ برمیانگیزد: آیا کییف قربانی مصلحتی برای آرامش موقت غرب است یا این ابتکار، هرچند ناقص میتواند زمینهای برای مذاکرات گستردهتر فراهم کند؟
زلنسکی و ترامپ در روزهای آینده گفتوگو خواهند کرد، اما با ادامه حملات روسیه و نگرانیهای اروپا، مسیر به سوی صلحی پایدار همچنان پر از ابهام است. در این میان برخی بدون اشاره به علت اصلی شروع جنگ که توسعهطلبی ناتو بود، فریاد میزنند اوکراین بیش از ۱۰۰هزار کشته داده و شایسته صلحی آبرومندتر است.
خبرنگار: نیکپندار
نظر شما